Mặt tối của thủ tướng điển trai trẻ nhất châu Âu

Suốt nhiều năm, đảng Nhân dân Áo (OVP) theo đường lối bảo thủ luôn thua xa các đối thủ trong nhiều cuộc bầu cử. Nhưng giống như một phép màu, các cuộc thăm dò dư luận tháng 5/2017 đã cho thấy kết quả đảo ngược một cách ngoạn mục, mang lại tín nhiệm mới cho phe bảo thủ và giúp họ thuyết phục cử tri Áo rằng họ hoàn toàn có cơ hội chiến thắng. Trong cuộc bầu cử 5 tháng sau, họ đã làm được.

Nhậm chức cùng năm với tổng thống Mỹ Donald Trump, Thủ tướng Áo Sebastian Kurz nhanh chóng nổi lên như một chính trị gia điển trai và là thủ tướng trẻ nhất châu Âu khi đó. Các nước trong châu lục nhìn nhận ông như một đại diện nổi bật của thế hệ mới, một “thần đồng chính trị” đã giúp cứu vãn chủ nghĩa bảo thủ bằng cách vay mượn chương trình nghị sự của phe cánh hữu, nâng cao nó và đưa nó trở thành xu hướng chính trên chính trường.

Mọi chuyện diễn ra quá dễ dàng khiến nhiều người cảm thấy khó tin vào kết quả thăm dò dư luận lúc đó. Và sự nghi ngờ của họ giờ đây đã được chứng minh là chính xác.

Các công tố viên Áo hồi đầu tháng 10 nói rằng nhiều cuộc thăm dò dư luận trước bầu cử cuối năm 2017 đã bị làm giả và rằng Kurz cùng một nhóm nhỏ đồng minh thân cận đã trả tiền cho một trong những tờ báo “lá cải” nhất nước Áo để đưa tin thuận lợi về ông.

Khi lên nắm quyền, Kurz đã sử dụng tiền thuế của người dân phát động các chiến dịch đánh bóng hình ảnh bản thân, đồng thời trừng phạt những nhà báo, hãng truyền thông từng chỉ trích ông, theo các công tố viên.

“Những gì cử tri thấy là không đúng sự thật”, Helmut Brandstätter, cựu biên tập viên một tờ báo, về sau trở thành nhà lập pháp, người bị Kurz gây áp lực buộc phải từ chức, cho hay. “Đó là một kế hoạch nhằm tác động tới cuộc bầu cử và phá hoại nền dân chủ”.

“Hình ảnh một chính trị gia hoàn hảo, tất cả đều là giả”, Brandstätter nói.

Thủ tướng Kurz thông báo từ chức hôm 9/10. Ông bác bỏ mọi cáo buộc về những hành vi sai trái và hiện chưa phải đối mặt với bất kỳ tội danh nào, tuy nhiên, ông vẫn bị điều tra với nghi vấn nhận hối lộ và tham ô.

Cú “ngã ngựa” của Kurz gây chấn động toàn châu Âu. Vụ bê bối liên quan đến ông đã làm nổi bật lên mối quan hệ cộng sinh rõ ràng giữa các lãnh đạo theo chủ nghĩa dân túy, cánh hữu với một bộ phận ủng hộ họ trong giới truyền thông, theo bình luận viên Katrin Bennhold của NYTimes.

Theo các công tố viên, cựu thủ tướng Kurz đã chi hơn một triệu USD mua chuộc Österreich, tờ báo lá cải lớn thứ ba nước Áo, được ngụy trang dưới các hợp đồng quảng cáo.

“Kurz đã sử dụng các phương pháp tương tự như những người theo chủ nghĩa dân túy quốc gia khác”, Natascha Strobl, tác giả cuốn sách Chủ nghĩa bảo thủ Cấp tiến về xu hướng chuyển dịch sang cánh hữu của những người bảo thủ truyền thống, bình luận. “Việc thông đồng với truyền thông ủng hộ mình và nỗ lực bịt miệng những nhà báo phê bình là một phần trong ‘hộp công cụ’ của họ”.

Các công tố viên gọi Kurz là “nhân vật trung tâm” của một kế hoạch công phu nhằm thao túng dư luận, trong đó có liên quan đến một số quan chức thân cận với ông cùng hai cơ quan thăm dò công chúng và hai ông chủ của tờ báo Österreich.

Trong 104 trang tài liệu mà NYTimes có được, các công tố viên đã ghi lại tỉ mỉ cách mà Kurz và các đồng minh lên kế hoạch bí mật nhằm thao túng dư luận để giành quyền lực và củng cố nó.

Những thỏa thuận ngầm nhằm mua phiếu thăm dò ý kiến gian lận và đưa tin tích cực trên phương tiện truyền thông được thể hiện rõ trong các cuộc trao đổi được khôi phục từ điện thoại của Thomas Schmid, một người bạn và là đồng minh thân cận nhất với Kurz.

Schmid từng giữ hàng loạt vị trí cấp cao tại Bộ Tài chính Áo. Ông là một trong những người ủng hộ trung thành nhất của Kurz, những người tự gọi mình là “pháp quan”, theo tên nhóm cận thần ưu tú bên cạnh các hoàng đế La Mã cổ đại.

“Ngài là người hùng của tôi!”, Schmid từng viết trong một bức thư gửi cho Kurz. “Tôi là một trong những pháp quan của ngài, người không tạo ra vấn đề mà giải quyết chúng”, một bức thư khác có đoạn.

Vấn đề Kurz gặp vào năm 2016 là ông không phải lãnh đạo đảng OVP bảo thủ. Ông là ngoại trưởng trong một chính phủ liên minh không được lòng dân do đảng Dân chủ Xã hội trung tả lãnh đạo. Để trở thành thủ tướng, Kurz trước tiên phải trở thành lãnh đạo đảng của mình.

Vì vậy, ông bắt đầu lên kế hoạch với những người ủng hộ trung thành.

Kế hoạch họ vạch ra được gọi là “Chiến dịch Ballhausplatz”, đặt tên theo địa chỉ dinh thủ tướng ở Vienna. Một tài liệu được soạn thảo, lên chi tiết các bước thực hiện từ khâu “chuẩn bị” đến “tiếp quản”, cách làm suy yếu những lãnh đạo đảng bảo thủ bằng các cuộc thăm dò dư luận với hàm ý rằng “mọi thứ sẽ tốt hơn” dưới sự lãnh đạo của Kurz.

“Sebastian Kurz phải tiến hành kế hoạch một cách bí mật”, các công tố viên viết, lưu ý rằng kế hoạch này “làm phát sinh chi phí đáng kể và do đó họ không thể tránh khỏi việc che đậy tài chính”.

Schmid, làm việc trong Bộ Tài chính, có quyền tiếp cận với nguồn ngân sách. Ông đã giúp đảm bảo rằng ngân sách truyền thông của Kurz trong Bộ Ngoại giao được tăng lên đáng kể. Schmid còn tìm cách để khoản chi cho các cuộc thăm dò gian lận không hiển thị trên các tài khoản chính thức.

Nhờ móc mối với báo Österreich, các đồng minh của Kurz có thể kiểm soát những câu hỏi trong bảng thăm dò dư luận. Họ sau đó chọn ra những kết quả có lợi và thường điều chỉnh thêm nhằm thể hiện rõ nhất sự ủng hộ dành cho Kurz. Österreich sẽ nhận được chỉ thị về thời điểm cũng như cách thức đăng các thông tin đã được điều chỉnh.

Tuy nhiên, đôi lúc vẫn có những sai sót xảy ra. Tháng 6/2016, khi Wolfgang và Helmuth Fellner, hai anh em thuộc gia tộc sở hữu tờ Österreich, không đăng bài viết về một cuộc thăm dò dư luận có lợi cho Kurz, Schmid đã nổi cơn thịnh nộ: “Chúng tôi thực sự rất tức giận, vô cùng tức giận”, ông viết trong thư gửi Wolfgang.

“Tôi hoàn toàn thấu hiểu và chúng tôi đang viết một bài rất dài kín hai trang về cuộc thăm dò sẽ đăng vào thứ tư, vậy ổn chứ?”, Wolfgang viết lại.

Tháng 12/2016, Schmid chuyển một số tin tốt cho Kurz qua tin nhắn. Một cuộc thăm dò khác vừa được đăng cho thấy phe bảo thủ chạm mức ủng hộ thấp kỷ lục là 18%, tiếp tục làm suy yếu đối thủ của Kurz.

“Cảm ơn! Một cuộc thăm dò tuyệt vời”, Kurz trả lời.

Theo thời gian, hệ thống dần được hoàn thiện. Tháng 1/2017, Österreich không chỉ công bố kết quả thăm dò mà còn đăng một cuộc phỏng vấn với người tham gia trả lời, Sabine Beinschab, và dùng lời của cô này để làm tiêu đề: Phe bảo thủ sẽ hưởng lợi nếu “chuyển sang Kurz”.

Đây là lời đã được những người ủng hộ Kurz mớm cho cô.

“Tôi đã chuyển cho Beinschab những gì cần nói trong cuộc phỏng vấn”, Johannes Frischmann, người phát ngôn từ Bộ Tài chính, một thành viên khác trong vòng tròn thân tín của Kurz, báo cáo cho Schmid.

“Tôi chưa bao giờ đi xa như những gì chúng ta đang đi”, Schmid viết trong thư hồi đáp. “Khoản đầu tư tuyệt vời. Fellner là nhà tư bản. Nếu bạn trả tiền, mọi thứ sẽ được thực hiện. Tôi yêu điều đó”.

Đến đầu tháng 5/2017, lãnh đạo đảng bảo thủ từ chức và Kurz lập tức được chỉ định làm người kế nhiệm. Gần như ngay lập tức, đảng của ông đã thành công trong các cuộc thăm dò và chỉ sau ba tuần, Kurz vươn lên vị trí dẫn đầu.

Cũng trong khoảng thời gian này, Kurz thường xuyên gặp mặt để gây sức ép lên các nhà báo phản đối ông. Tháng 6/2017, ông ăn tối với Brandstätter, lúc bấy giờ là tổng biên tập tờ Kurier của Áo.

“Tại sao ông không thích tôi?”, Kurz liên tục đặt câu hỏi như vậy, Brandstätter kể lại trong một cuộc phỏng vấn. “Ông phải quyết định ai là bạn, ai là thù”.

Đến tháng 10/2017, Kurz giành thắng lợi trong cuộc bầu cử và lên làm thủ tướng Áo.

Trong 17 tháng sau đó, ông đã làm ngơ trước nhiều hành vi phân biệt chủng tộc và bài Do Thái từ các đối tác liên minh của mình. Khi các nhà báo, như Brandstätter, đưa tin về những người này, họ lập tức nhận được điện thoại từ thủ tướng hay thành viên trong nhóm truyền thông của ông.

“Tôi thường xuyên nhận được những cuộc gọi như thế”, Brandstätter nhớ lại.

Schmid trong lúc này tiếp tục trả tiền cho các cuộc thăm dò dư luận và đặt quảng cáo của chính phủ với Österreich để đưa tin thuận lợi cho thủ tướng. Từ giữa năm 2016 đến quý I/2018, theo các công tố viên, giá trị của các hợp đồng quảng cáo cho tờ báo này lên tới 1,3 triệu USD.

Tới tháng 5/2019, một trong những bê bối lớn nhất của Áo thời hậu chiến bùng nổ. Một video cũ bị phát tán cho thấy bộ trưởng cấp cao nhất thuộc đảng Tự do cực hữu trong liên minh của Kurz hứa ký hợp đồng chính phủ với một nhà đầu tư để đổi lấy việc được đưa tin thuận lợi trên một tờ báo lá cải nổi tiếng của Áo, Kronen Zeitung.

Video này hóa ra là một vụ gài bẫy, nhưng nó đã cho thấy rõ những gì mà phe cực hữu sẵn sàng làm. Điều mà người dân Áo không biết là thủ tướng bảo thủ của họ thực sự đang làm điều đó.

Cuộc điều tra về video trên khiến các công tố viên lần ra dấu vết của thủ tướng Kurz và những thân tín của ông.

Sau khi bê bối nổ ra, Kurz nhanh chóng cắt quan hệ liên minh với phe cực hữu. “Vậy là quá đủ”, ông lúc bấy giờ nói. “Điều nghiêm trọng và có vấn đề nhất là ý tưởng lạm dụng quyền lực, tiền thuế của người dân Áo và truyền thông của đất nước chúng ta”.

Kurz sau đó tái đắc cử và lần này ông liên minh với những người tiến bộ từ đảng Xanh, sự thay đổi mang đến cho ông cơ hội xóa bỏ các điều tiếng không hay trước đây về mối liên kết với phe cực hữu.

Tuy nhiên, thứ không thay đổi vẫn là hệ thống kiểm soát truyền thông phức tạp của ông.

Tháng 6 năm ngoái, sau khi tạp chí News của Áo đăng một bài viết chỉ trích các quan chức bảo thủ của Kurz, Bộ Tài chính đã hủy tất cả quảng cáo của mình, không chỉ trên News mà còn ở 15 tờ báo khác thuộc tập đoàn truyền thông VGN.

Horst Pirker, giám đốc điều hành của VGN, cho biết họ thiệt hại khoảng 231.000 USD sau vụ này.

Buộc phải từ chức sau khi bê bối bị phanh phui, Kurz, người hiện vẫn giữ vị trí lãnh đạo đảng bảo thủ, chưa từ bỏ hy vọng trở lại làm thủ tướng. Ông đã chỉ trích hệ thống tư pháp Áo, cáo buộc các công tố viên có động cơ chính trị.

Nhưng theo Peter Pilz, tác giả một cuốn sách mới xuất bản về thủ tướng Áo vừa “ngã ngựa”, cơ hội để Kurz trở lại ghế lãnh đạo chính phủ là vô cùng mong manh. “Ông ấy đã bị tổn thương nặng nề và khó có khả năng hồi phục. Nhưng nếu ông ấy khôi phục được, tất cả chúng ta nên cảm thấy lo lắng”, Pilz nói.

Quốc tịch châu Âu theo Vũ Hoàng VNE (Nguồn: NYTimes)