Trong bối cảnh Liên minh Châu Âu tăng cường giám sát các chính sách về cư trú, Chương trình Đầu tư Nhập tịch (Citizenship by Investment – CBI) của Malta, hiện là chương trình duy nhất thuộc loại hình này còn hoạt động trong khối, đã trở thành tâm điểm của một vụ kiện pháp lý. Vào tháng 3 năm 2023, Ủy ban Châu Âu (EC) đã khởi kiện Malta lên Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu (CJEU), yêu cầu chấm dứt chương trình với cáo buộc làm suy yếu giá trị của quyền công dân EU thông qua việc cấp quốc tịch dựa trên đầu tư tài chính mà không yêu cầu mối liên hệ thực chất với quốc gia.
Quan điểm của Malta về quyền chủ quyền Quốc gia trong chính sách nhập tịch
Chính phủ Malta kiên quyết bác bỏ các lập luận của EC, viện dẫn quyền chủ quyền quốc gia trong việc thiết lập các điều kiện nhập tịch, được quy định tại Điều 9 của Hiệp ước về Liên minh Châu Âu. Malta cho rằng chương trình CBI hiện hành được xây dựng trên cơ sở quy trình thẩm định nghiêm ngặt, thể hiện qua tỷ lệ từ chối hồ sơ đáng kể (33%), yêu cầu cư trú hợp pháp trong khoảng thời gian từ 12 đến 36 tháng tùy thuộc vào mức đầu tư, và cam kết đóng góp kinh tế lâu dài. Malta cũng lập luận rằng không có quy định pháp lý nào trong hệ thống pháp luật EU yêu cầu công dân phải chứng minh “mối liên hệ thực chất” với quốc gia để được cấp quốc tịch.
Ý kiến của Tổng Chưởng lý EU và ưu thế pháp lý tạm thời của Malta
Ngày 4 tháng 10 năm 2024, Tổng Biện lý của Tòa án Công lý Liên minh Châu Âu đã công bố ý kiến pháp lý không mang tính ràng buộc, đề xuất bác bỏ đơn kiện của EC đối với Malta. Các luận điểm chính bao gồm việc không tìm thấy cơ sở pháp lý cụ thể trong luật pháp EU cho phép EC can thiệp vào quyết định cấp quốc tịch của các quốc gia thành viên. Theo thông lệ, ý kiến của Tổng Biện lý thường có ảnh hưởng đến phán quyết cuối cùng của Tòa án, cho thấy Malta đang có lợi thế pháp lý nhất định.
Khung pháp lý và cam kết của Chương trình nhập tịch Malta
Chương trình CBI của Malta, được triển khai từ năm 2014, hoạt động dựa trên khung pháp lý được thiết lập bởi chính phủ Malta, cho phép các cá nhân và gia đình không thuộc EU hoặc Thụy Sĩ nộp đơn xin nhập quốc tịch Malta và hưởng các quyền lợi liên quan. Malta cam kết tuân thủ các nguyên tắc của Liên minh Châu Âu, đồng thời bảo vệ quyền tự chủ trong việc xác định các tiêu chí nhập tịch, đảm bảo quy trình minh bạch và thẩm định kỹ lưỡng từng trường hợp.
Phân tích kịch bản và tiềm năng ảnh hưởng từ phán quyết cuối cùng
- Trường hợp Malta thắng kiện: Chương trình CBI có thể tiếp tục hoạt động, củng cố vị thế của Malta trong lĩnh vực đầu tư định cư và thiết lập tiền lệ pháp lý về quyền tự quyết của quốc gia trong vấn đề nhập tịch. Các quốc gia khác có thể cân nhắc các chương trình tương tự.
- Trường hợp EC thắng kiện: Malta sẽ buộc phải chấm dứt chương trình CBI, có khả năng ảnh hưởng đến các chương trình đầu tư định cư khác trong EU và có thể dẫn đến việc EU mở rộng thẩm quyền lập pháp trong lĩnh vực quốc tịch.
Đánh giá cơ hội và rủi ro đối với nhà đầu tư
Tính đến thời điểm hiện tại, Malta đang có ưu thế pháp lý trong vụ kiện với EC. Phán quyết chính thức từ Tòa án Công lý EU dự kiến sẽ được công bố trong quý II năm 2025. Mặc dù khả năng chương trình bị đình chỉ ngay lập tức không cao, nhưng những thay đổi chính sách tiềm ẩn từ cấp độ EU vẫn cần được cân nhắc. Ý kiến của Tổng Biện lý cho thấy triển vọng duy trì chương trình, tuy nhiên, thị trường di trú chịu tác động của nhiều yếu tố pháp lý và chính trị. Việc chuẩn bị hồ sơ sớm có thể giúp các nhà đầu tư đảm bảo quyền lợi theo các quy định hiện hành và giảm thiểu rủi ro từ những thay đổi pháp lý trong tương lai.
Theo IMM Group
Tìm hiểu thêm: Quốc Gia Nào Đáng Đầu Tư Định Cư Tại Châu Âu Năm 2025?
